Các đại biểu chụp ảnh lưu niệm

Tham dự Hội thảo, về phía Việt Nam có Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Quân, Phó Trưởng Ban chỉ đạo nhà nước Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận; Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Lê Đình Tiến, Ủy viên Ban chỉ đạo; một số thành viên Ban chỉ đạo là Lãnh đạo các Bộ, ngành liên quan; Lãnh đạo Ủy ban Khoa học Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, Văn phòng Quốc hội, Văn phòng Chính phủ; các cán bộ chủ chốt, các chuyên gia trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử của Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Công Thương, Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Nội vụ, Bộ Y tế, v.v... Về phía IAEA có ông Alexander Bychkov, Phó Tổng Giám đốc IAEA phụ trách năng lượng hạt nhân - Trưởng đoàn; bà Anne Starz, Trưởng nhóm Cơ sở hạ tầng hạt nhân tích hợp (IAEA); ông James Lyon, Trưởng phòng An toàn Cơ sở hạt nhân (IAEA); ông Yuri Sokolov, Phó Chủ tịch ROSATOM và ông Akira Omoto, Ủy viên Ủy ban năng lượng nguyên tử Nhật Bản, Giáo sư Học viện Công nghệ Tokyo.

Chủ trương phát triển điện hạt nhân của Việt Nam đã được chính thức hóa tại kỳ họp Quốc hội tháng 10/2009. Tháng 5/2010, Thủ tướng Chính phủ đã ra Quyết định thành lập Ban chỉ đạo Nhà nước Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận do phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải là Trưởng ban. Theo lộ trình dự kiến, nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1 sẽ được khởi công xây dựng vào năm 2014 và vận hành thương mại vào năm 2020.

Theo IAEA, quá trình phát triển cơ sở hạ tầng điện hạt nhân được chia thành 3 giai đoạn với tổng thời gian từ 10 đến 15 năm, tính từ lúc Chính phủ bắt đầu lựa chọn năng lượng hạt nhân đến khi đưa nhà máy điện hạt nhân đầu tiên vào vận hành thương mại. Giai đoạn 1 gồm các công tác xem xét trước khi quyết định chương trình điện hạt nhân, gọi là giai đoạn tiền dự án và kết thúc khi có quyết định của Chính phủ cam kết thực hiện chương trình điện hạt nhân. Giai đoạn 2 gồm các công tác chuẩn bị mọi mặt cho xây dựng nhà máy điện hạt nhân, nghiên cứu khả thi cho tới khi sẵn sàng mời thầu và khởi công xây dựng nhà máy. Giai đoạn 3 gồm các hoạt động thực thi, xây dựng nhà máy và kết thúc khi nhà máy điện hạt nhân đầu tiên sẵn sàng đưa vào vận hành thương mại. Hàng năm IEAE cử các đoàn chuyên gia đến để đánh giá từng bước xây dựng cơ sở hạ tầng điện hạt nhân. Theo tiêu chí của IAEA, Việt Nam hiện nay đang ở giai đoạn 2 của quá trình phát triển cơ sở hạ tầng điện hạt nhân.

Cơ quan Năng lương nguyên tử quốc tế IAEA có vai trò quan trọng trong việc đảm bảo cho một chương trình điện hạt nhân được thực hiện một cách an toàn, hiệu quả, có trách nhiệm và bền vững. IAEA đã xây dựng những hướng dẫn và các cột mốc để giúp các quốc gia thực hiện chương trình điện hạt nhân một cách hệ thống, góp phần tăng tính minh bạch tại quốc gia làm điện hạt nhân cũng như đối với các quốc gia khác.

Trong thời gian làm việc tại Việt Nam, Đoàn chuyên gia IAEA có các buổi thăm và làm việc với Bộ Công Thương, Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Khoa học và Công nghệ.

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Quân phát biểu khai mạc Hội thảo

Phát biểu khai mạc tại Hội thảo, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Quân nhấn mạnh: Việt Nam luôn cọi trọng tăng cường mở rộng hợp tác với cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế IAEA và các nước trong lĩnh vực điện hạt nhân, trong đó có Nhật Bản và Liên bang Nga. Việt Nam coi đây là một trong những nhân tố quan trọng trong việc thực hiện thành công Dự án điện hạt nhân đầu tiên ở Việt Nam. Trong nhiều năm qua, IAEA đã hỗ trợ Việt Nam chuẩn bị cơ sở hạ tầng, chuyển giao công nghệ, đào tạo nhân lực, cán bộ, quản lý và xử lý chất thải, các quy trình thực hiện nhằm bảo vệ môi trường, xây dựng điều ước quốc tế, v.v... Tại Hội thảo này, các diễn giả đến từ Nhật Bản và Liên bang Nga sẽ trình bày các vấn đề quan trọng, chia sẻ những kinh nghiệm quý báu trong việc xây dựng và phát triển vấn đề điện hạt nhân. Hội thảo sẽ là cơ hội để các nhà hoạch định chính sách, các nhà quản lý, các nhà khoa học Việt Nam tìm hiểu và học hỏi từ các chuyên gia đến từ Nhật Bản và Liên bang Nga những vấn đề liên quan đến công tác chuẩn bị xây dựng và phát triển cơ sở hạ tầng cần thiết, đảm bảo sự thành công của Dự án điện hạt nhân đầu tiên và sự phát triển lâu dài của Việt Nam trong tương lai.

Điện hạt nhân vẫn là nguồn năng lượng tin cậy

Trong kỷ nguyên hậu Fukushima, các dự báo gần đây của IAEA đã chỉ ra rằng đà phát triển của điện hạt nhân có thể bị trì hoãn nhưng không thể bị đảo ngược. Các quốc gia mới (newcomer) thực sự có ý định phát triển điện hạt nhân vẫn coi điện hạt nhân như một nguồn năng lượng đáng tin cậy và có thể chấp nhận được. Do đó, đại diện IAEA, ông Alexander Bychkov khẳng định: IAEA sẽ tiếp tục ưu tiên hỗ trợ Việt Nam. Theo đó, IAEA đã hỗ trợ dự án VIE/4/015 do Cục Năng lượng nguyên tử (Bộ Khoa học và Công nghệ) chủ trì. Dự án gồm 2 giai đoạn, 2009-2011 và 2012-2013. Giai đoạn 1 Dự án đã được IAEA tài trợ vốn ODA khoảng 580 nghìn USD và vốn bổ sung từ Quỹ Sáng kiến sử dụng hòa bình của Mỹ (PUI) trong năm 2011 khoảng 560 nghìn USD.

Theo định nghĩa của IAEA, cơ sở hạ tầng điện hạt nhân bao gồm tất cả những hoạt động và các chuẩn bị cần thiết để thiết lập và thực thi một chương trình điện hạt nhân, gồm 19 vấn đề. Trong đó, theo ông Alexander Bychkov - Phó Tổng Giám đốc, Vụ trưởng Vụ Năng lượng hạt nhân IAEA nhấn mạnh ba trụ cột trở thành sứ mệnh trong các hoạt động của IAEA là:

- An toàn và an ninh: nhằm bảo vệ con người và môi trường khỏi phơi nhiễm bức xạ gây nguy hại.

- Thanh sát và kiểm chứng: ngăn chặn sự phổ biến của vũ khí hạt nhân.

- Khoa học và công nghệ: IAEA hoạt động để thúc đẩy ứng dụng khoa học và công nghệ hạt nhân vì mục đích hòa bình tại các quốc gia đang phát triển.

Ông Alexander Bychkov cho rằng, các vấn đề chính của Việt Nam hiện nay là: ban hành luật sửa đổi; hoàn thiện hệ thống pháp quy; quy hoạch nhân lực quốc gia và phát triển nguồn nhân lực; đảm bảo văn hóa an toàn bền vững; có sự tham gia của các bên liên quan cũng như sự chấp nhận của công chúng; quản lý dự án. Theo đó, ông cho rằng, khuôn khổ pháp lý có vai trò then chốt. Đến cuối giai đoạn chuẩn bị, Việt Nam phải hoàn thiện: khuôn khổ pháp lý đã sẵn sàng; quá trình cấp phép cho xây dựng; năng lực cấp pháp của cơ quan pháp quy; năng lực của cơ quan vận hành trong việc xin cấp phép, đàm phán hợp đồng, quản lý dự án.

Hiện trạng cơ sở hạ tầng điện hạt nhân tại Việt Nam

Tại Hội thảo, ông Đoàn Thế Vinh, Vụ Nhiệt điện và Điện hạt nhân, Tổng cục Năng lượng, Bộ Công Thương đã trình bày tham luận về tình hình phát triển điện hạt nhân tại Việt Nam. Theo đó, các nguồn năng lượng chủ yếu tại Việt Nam hiện nay là: than, dầu, thủy điện, năng lượng tái tạo (địa-nhiệt, năng lượng mặt trời, phong điện, năng lượng sinh khối, trữ lượng Uranium). Chủ trương về phát triển điện hạt nhân của Việt Nam tập trung vào các điểm sau:

- Phát triển các nhà máy điện hạt nhân dân sự vì mục đích hòa bình

- Phát triển điện hạt nhân dựa trên công nghệ tiên tiến, đã được kiểm chứng và tuân theo kế hoạch dài hạn để xây dựng nền công nghiệp điện hạt nhân của Việt Nam

- Phát triển điện hạt nhân cần đảm bảo an toàn của con người và môi trường

- Chú trọng hợp tác quốc tế trong đầu tư và chuyển giao công nghệ

- Huy động các nguồn lực để thực hiện thành công chương trình phát triển điện hạt nhân

- Xây dựng nhà máy điện hạt nhân tại các địa điểm được lựa chọn theo đúng kế hoạch và phù hợp với sự phát triển kinh tế-xã hội của đất nước

Chu trình nhiên liệu hạt nhân

Tham luận của ông Đoàn Thế Vinh đã chỉ ra một số hạn chế trong hiện trạng cơ sở hạ tầng hạt nhân tại Việt Nam. Về quản lý, Việt Nam còn thiếu hụt đội ngũ chuyên gia kỹ thuật - tài chính có trình độ cao đáp ứng được yêu cầu của dự án lớn và phức tạp như dự án điện hạt nhân. Về nguồn nhân lực, nước ta còn thiếu hụt các cơ sở đào tạo đạt yêu cầu cho đào tạo điện hạt nhân. Một số trường đại học chỉ mới mở các chương trình đào tạo công nghệ hạt nhân trong thời gian gần đây.

Lộ trình phát triển cơ sở hạ tầng điện hạt nhân tại Việt Nam đòi hỏi trách nhiệm phối hợp của các Ban chỉ đạo, các cơ quan quản lý nhà nước. Bộ Công Thương có trách nhiệm chuẩn bị và chỉ đạo việc triển khai Quy hoạch phát triển điện hạt nhân; ban hành hoặc phê chuẩn áp dụng Tiêu chuẩn kỹ thuật của các tổ máy điện hạt nhân; hợp tác với các đối tác quốc tế, thương lượng và ký thỏa thuận, hiệp định về hợp tác phát triển điện hạt nhân; cấp phép vận hành thử và vận hành thương mại dựa trên ý kiến của Hội đồng an toàn hạt nhân quốc gia; giám sát và phê chuẩn việc vận hành thử và chính thức; tổ chức việc đào tạo quản lý nhà máy điện hạt nhân; phê chuẩn thiết kế nhà máy điện hạt nhân dựa trên các tiêu chuẩn quốc tế.

Nguồn: