Tại buổi đối thoại trực tuyến của Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ Nguyễn Quân, bên cạnh các vấn đề về chính sách phát triển khoa học công nghệ, chất lượng xăng dầu, nhiều người quan tâm tới quá trình phát triển và xây dựng nhà máy điện hạt nhân đầu tiên ở Việt Nam.

Một số người dân đặt câu hỏi về khả năng của nhà máy điện hạt nhân ở Việt Nam, khi hầu hết lĩnh vực này chỉ tập trung dành cho các nước phát triển trong khi Việt Nam là nước đang phát triển. Tiến sĩ Nguyễn Quân cho rằng việc cho rằng Việt Nam chưa hội đủ điều kiện phát triển điện hạt nhân là không hoàn toàn đúng.

Theo Bộ trưởng Quân, trong số 31 quốc gia đang có nhà máy điện hạt nhân không phải đều là của các nước phát triển, có nhiều nước đang phát triển cũng tính đến xây dựng nhà máy điện hạt nhân như Bangladesh, Thái Lan và Indonesia.

Rất nhiều nước trên thế giới sau sự cố Chernobyn năm 1986 và sự cố Fukushima mới đây đã từ bỏ chương trình điện hạt nhân, nhưng sau một thời gian các nước lại thấy rằng, vẫn chưa có con đường nào khác có thể thay thế điện hạt nhân và họ lại tái khởi động chương trình điện hạt nhân.

Trong khi đó, nhu cầu năng lượng của Việt Nam theo tổng sơ đồ điện là rất lớn trong bối cảnh các nguồn năng lượng hóa thạch và tái tạo không đáp ứng được. 'Dầu mỏ hiện nay của Việt Nam mới đáp ứng nửa nhu cầu, vẫn phải nhập khẩu. Than trong quá khứ xuất khẩu với tốc độ rất nhanh, nhưng từ năm 2011 bắt đầu phải nhập khẩu than, đến năm 2020 lượng than nhập khẩu còn lớn hơn lượng than sản xuất ra', ông Quân thông tin.

Theo người đứng đầu Bộ Khoa học và Công nghệ, các nguồn năng lượng gió, mặt trời, sóng biển, địa nhiệt được phát triển, song các nhà máy sử dụng năng lượng tái tạo quy mô rất nhỏ, giá thành cao, người dân sẽ không chịu được giá của nhà máy điện gió hay năng lượng mặt trời.

'Từ nay đến năm 2020, chúng ta cũng chưa nhìn thấy công nghệ để sản xuất điện thay thế được nguồn năng lượng cổ điển như than, dầu, khí thiên nhiên ngoài hạt nhân. Vì vậy, Việt Nam vẫn phải nghĩ đến phát triển nhà máy điện hạt nhân cho đến khi thế giới tìm thấy được nguồn năng lượng thay thế', ông Quân nhấn mạnh.

Cũng theo Bộ trưởng, tại các nước phát triển, điện hạt nhân có thể không chiếm tỷ trọng lớn, họ có thể đóng cửa các nhà máy và tìm các nguồn năng lượng khác thay thế. Nhưng các nước phát triển lại có đủ tiền mua dầu mỏ từ Trung Đông, mua than từ quốc gia khác, mua khí nhiên nhiên từ Nga. Còn với Việt Nam, những yếu tố đó là bài toán chưa thể giải đáp.

Bộ trưởng Quân cho rằng: 'Chúng ta không đủ tiền để nhập nguồn nguyên liệu hóa thạch với giá cao, cũng chưa đủ công nghệ sản xuất điện từ năng lượng tái tạo. Nếu phát triển điện hạt nhân, Việt Nam sẽ sử dụng nguồn viện trợ từ các nước phát triển'. 'Trong chừng mực nào đó, nếu không có sự cố khủng khiếp như thảm họa kép động đất, sóng thần thì các nhà máy điện hạt nhân là an toàn và kinh tế hơn so với nhà máy điện khác', ông Quân nói.

Tiến sĩ Quân khẳng định, Việt Nam vẫn kiên trì theo con đường phát triển điện hạt nhân, vấn đề ở chỗ, Việt Nam sẽ yêu cầu các đối tác phải nâng mức độ an toàn lên cao hơn, và trong quá trình khảo sát địa điểm xây dựng nhà máy, cần thận trọng hơn.

Bộ trưởng Quân hy vọng trong tương lai sẽ có công nghệ khác, nguồn năng lượng khác thì Việt Nam không phải tiếp tục phát triển điện hạt nhân.

Khu vực chọn địa điểm các lỗ khoan khảo sát tại vùng dự án đặt nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1

Về nhân lực cho nhà máy điện hạt nhân, Bộ trưởng Nguyễn Quân nói: 'Tôi rất lo lắng về nguồn nhân lực cho điện hạt nhân, nếu không có chính sách mang tính đột phá thì sẽ khó chuẩn bị đội ngũ cán bộ đủ trình độ để vận hành nhà máy'. Hiện Việt Nam đã gửi đi đào tạo cán bộ điện hạt nhân tại các nước phát triển như Nhật Bản, Mỹ, Hàn Quốc, Nga, Pháp. Nhưng để thu hút cán bộ trẻ cần có chế độ thỏa đáng vì đây là lĩnh vực chịu nhiều rủi ro.

Đối với nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận, việc xây dựng nhà máy sẽ do người Việt Nam đảm nhiệm, nhưng sẽ phải thuê tư vấn giám sát nước ngoài, nhất là cơ quan có kinh nghiệm nhà máy điện hạt nhân trên thế giới. Việt Nam đã có chương trình hợp tác, tìm kiếm đối tác, trước mắt thuê chuyên gia tư vấn trong việc thẩm định hồ sơ thiết kế cũng như báo cáo đầu tư của các chủ đầu tư cũng như của các nhà thầu.

Nhà máy điện hạt nhân đầu tiên của Việt Nam dự kiến đặt tại tỉnh Ninh Thuận, gồm hai nhà máy có tổng công suất 4.000 MW. Theo kế hoạch, nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1 sẽ được khởi công năm 2014 và bắt đầu phát điện năm 2020. Dự kiến, năm 2015 sẽ triển khai tiếp nhà máy điện Ninh Thuận 2. Nhà máy điện Ninh Thuận 1 sẽ do phía Nga xây dựng.